W pierwszej kolejności należą się Wam wyjaśnienia kiedy w ogóle możemy mówić o zaburzeniach gospodarki lipidowej. Najtańszym i najprostszym badaniem ,które pomoże stwierdzić czy stężenia poszczególnych frakcji lipidów są w normie jest lipidogram. Na wydruku z laboratorium otrzymamy informację o stężeniu cholesterolu całkowitego, LDL- cholesterolu, HDL- cholesterolu oraz trójglicerydów. O zaburzeniach gospodarki lipidowej możemy mówić kiedy pojawi/pojawią się:
- Podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego
- Podwyższone stężenie cholesterolu LDL
- Obniżone stężenie cholesterolu HDL
- Podwyższone stężenie trójglicerydów
Sam cholesterol, a właściwie podniesiony jego poziom jest kwestią nieco dyskusyjną- problematyczną rzeczą jest przede wszystkim jedna norma dla wszystkich grup wiekowych, tymczasem im jesteśmy starsi tym poziom cholesterolu we krwi fizjologicznie może być wyższy w porównaniu do 20- latka, w związku z tym dobrze byłoby przy ustalaniu norm wziąć pod uwagę ten aspekt. Co ciekawe u osób po 65 rż obserwuje się słabszy związek pomiędzy stężeniem cholesterolu całkowitego a ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych w stosunku do osób z młodszych grup wiekowych (?). Druga sprawa- rozpatrywanie wysokiego poziomu cholesterolu jako głównego winowajcy chorób sercowo-naczyniowych także jest zbyt dużym uproszczeniem, gdyż pod uwagę należy wziąć takie aspekty jak:
- wiek
- stężenie poziomu cholesterolu HDL („dobrego”)
- palenie papierosów
- cukrzyca
- nadciśnienie tętnicze
- dodatni wywiad rodzinny w kierunku choroby niedokrwiennej serce
- podniesione dodatkowe parametry takie jak homocysteina, hsCRP, fibrynogen, kwas moczowy
Jeszcze jedna dygresja. W obiegowej opinii, osoba borykająca się z zaburzeniami gospodarki lipidowej jest osobą otyłą lub z nadwagą i najczęściej to zła dieta oraz brak aktywności fizycznej przychodzi na myśl jako przyczyna zaburzeń. Tymczasem w codziennej praktyce często spotykam się z osobami szczupłymi i aktywnymi fizycznie, u których poziom cholesterolu i tak jest wyższy niż rekomendowany. Miałam nawet przypadek dziewczyny na diecie wegetariańskiej, szczupłej, aktywnej fizycznie i dbającej o to co znajduje się na jej talerzu, u której pojawił się problem zaburzonej gospodarki lipidowej (prawdopodobnie rodzinna predyspozycja do wysokiego poziomu cholesterolu).
Ostatnia istotna kwestia- zaburzenia gospodarki lipidowej mogą być wtórnym zjawiskiem do toczącego się w organizmie procesu chorobowego w takich schorzeniach jak:
A. Zaburzenia endokrynologiczne i metaboliczne: cukrzyca, otyłość, niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga, akromegalia
B. Choroby nerek: niewydolność nerek, zespół nerczycowy
C. Choroby wątroby: marskość wątroby, zapalenie wątroby, zastój żółci
D. Toczeń rumieniowaty
oraz przy stosowaniu niektórych leków: estrogenów, glikokortykoidów, tiazydów, gestagenów
Ogólne zasady diety przy zaburzeniach lipidowych:
- Regularność posiłków- spożywanie 4-5 posiłków na dobę
- Utrzymanie prawidłowej masy ciała
- 4-5 porcji owoców i warzyw w diecie
- Odpowiednią podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie, szczególnie z grupy kwasów omega-3. Istotny jest także stosunek kwasów omega-6:omega 3, który powinien wynosić mniej niż 4:1. Warto tym samym wzbogacić swój jadłospis o siemię lniane, olej lniany, nasiona chia czy tłuste ryby morskie, które są źródłem kwasów mega-3
- Ograniczenie cukrów rafinowanych w diecie, nasyconych kwasów tłuszczowych oraz kwasów tłuszczowych trans
- Dieta powinna być bogata w witaminy o działaniu antyoksydacyjnym- E, C oraz β-karoten, które chronią nienasycone kwasy tłuszczowe przed utlenianiem
- Ograniczenie soli w diecie
- Ograniczenie spożywania alkoholu
- Wdrożenie aktywności fizycznej adekwatnej do możliwości
- Dieta oparta na zasadach diety śródziemnomorskiej może mieć zastosowanie w prewencji chorób sercowo-naczyniowych
Składniki o kluczowym znaczeniu:
Tłuszcze trans- najwięcej ich znajduje się w żywności, która jest mocno przetworzona w procesach technologicznych. Przykładem są utwardzone margaryny i produkty cukierniczne powstałe na ich bazie, także pieczywo, frytki, zupy i sosy instant, produkty fast-food.
Węglowodany rafinowane- cukier i wszelkie wyroby na jego bazie mogą wywierać szereg negatywnych konsekwencji jeśli chodzi o wpływ na organizm. Węglowodany proste przyczyniają się do obniżenia wrażliwości tkanek na insulinę, sprzyjają otyłości brzusznej, obniżają stężenie cholesterolu HDL. Uwaga również na wszech obecny syrop glukozowo-fruktozowy.
Błonnik pokarmowy- właściwa ilość błonnika w diecie (30-40 g/dobę) obniża absorpcję cholesterolu i kwasów tłuszczowych, jednocześnie zwiększając wydalanie kwasów żółciowych z kałem. Błonnik pokarmowy wpływa na zmniejszenie poziomu cholesterolu całkowitego jak i jego frakcji LDL. Znajdziemy go w produktach zbożowych, warzywach, owocach czy suchych nasionach roślin strączkowych.
Fitosterole i fitostanole roślinne- mają działanie hipolipemizujące, ograniczając wchłanianie cholesterolu egzogennego, czego ostatecznym efektem jest obniżenie cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL. Związki te występują naturalnie w produktach spożywczych takich jak oleje roślinne (olej sezamowy, kukurydziany, oliwa z oliwek, olej rzepakowy), orzechy, nasiona, suche nasiona roślin strączkowych oraz produkty zbożowe. Niestety spożywanie wyżej wymienionych produktów nie jest w stanie dostarczyć wystarczających dobowych ilości fitosteroli i fitostanoli, stąd znaczenie może mieć żywność funkcjonalna wzbogacona o te związki.
Redukcja masy ciała- nadwaga i otyłość (szczególnie brzuszna) mogą przyczyniać się do zaburzeń lipidowych. Ocenia się że redukcja masy ciała o 5-10% prowadzi do obniżenia stężenia cholesterolu LDL o 15%.
Źródła:
- B. Cybulska i L. Kłosiewicz-Latoszek- „Czy trzeba zmniejszać stężenie cholesterolu o osób starszych?”
- B. Neumeister i wsp. ” Diagnostyka laboratoryjna- poradnik kliniczny”
nuterba- blog kulinarno-dietetyczny 