Postępowanie dietetyczne przy niedokrwistości z niedoboru żelaza

Niedokrwistość, czyli anemia jest najczęściej występującym niedoborem żywieniowym. Objawami, które mogą sugerować, że problemem jest niedobór żelaza są:

• zmęczenie
• bladość powłok skórnych
• bóle i zawroty głowy
• brak łaknienia
• upośledzenie wzrostu
• zmniejszenie odporności na zakażenia
• wzmożona drażliwość
• łamliwość paznokci
• zmniejszona sprawność intelektualna i psychoruchowa

Przyczyny:

• niewystarczająca podaż żelaza w diecie: dieta obfitująca w mąkę i mleko, źle zbilansowana dieta wegetariańska lub redukcyjna
• utrata żelaza z krwią spowodowana obfitymi miesiączkami, urazami
• zwiększone zapotrzebowanie przy jednoczesnej niewystarczającej podaży lub upośledzonym wchłanianiu: w okresie ciąży i laktacji, u wcześniaków oraz w okresie dojrzewania
• upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego w przebiegu schorzeń takich jak: celiakia, alergia pokarmowa, nieswoiste choroby zapalne jelit, zakażenie pasożytami

Diagnostyka:

Najpowszechniejsze i najprostsze badanie, ale wnoszące wiele informacji to zwykła morfologia. Jest kilka istotnych parametrów, na które warto zwrócić uwagę przy ocenie układu czerwonokrwinkowego:

• liczba erytrocytów (RBC)
• stężenie hemoglobiny (Hgb)
• hematokryt (HCt)
• średnia objętość czerwonej krwinki (MCV)
• średnia masa hemoglobiny (MCH)
• średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC)

Trzy ostatnie wskaźniki mogą być przydatne jeśli chodzi o rozróżnienie niedokrwistości, ponieważ przyjmuje się, że możemy mieć do czynienia z niedokrwistością z niedoboru żelaza (mikrocytowa) lub z niedoboru kwasu foliowego lub witaminy B12 (makrocytowa).

Klasyfikacja niedokrwistości w oparciu o wskaźnik MCV
Normocytowa	82-92 (fl)	Wczesny niedobór żelaza Ostra utrata krwi Niedokrwistość z powodu chorób przewlekłych Niedobory mieszane (żelazo, kwas foliowy, witamina B12)
Mikrocytowa	50-80 (fl)	Niedokrwistość z niedoboru żelaza Niedokrwistość z powodu chorób przewlekłych Talasemie
Makrocytowa	95-150 (fl)	Niedobór kwasu foliowego Niedobór witaminy B12 Choroby wątroby Niedoczynność tarczycy

Inne przydatne badania w diagnostyce niedokrwistości z niedoboru żelaza:

• stężenie żelaza w surowicy
• stężenie ferrytyny

Postępowanie dietetyczne w niedokrwistości z niedoboru żelaza:

Możemy wyróżnić dwie frakcje żelaza: hemowe i niehemowe. Źródłem żelaza hemowego są produkty pochodzenia zwierzęcego- wątroba, nerki, serce, mięso i jego przetwory. Źródłem żelaza niehemowego są żółtka jaj, produkty zbożowe z pełnego ziarna zbóż, warzywa zielone, buraki, orzechy. Istotną informacją jest przyswajalność obu form: żelazo hemowe jest przyswajane w 20%, zaś niehemowe w 5%. Ponad to na przyswajalność żelaza wpływają związki antyodżywcze znajdujące się w pokarmach:

*błonnik- występujący w warzywach, owocach, orzechach, nasionach strączkowych oraz zbożach.

*szczawiany- znajdziemy w szpinaku, szczawiu, rabarbarze

*kwas fitynowy- występujący głównie w ziarniakach zbóż, orzechach i pestkach

*taniny- obecne w kawie, herbacie i czekoladzie

*kazeina-białko mleka krowiego

Korzystnie na wchłanianie żelaza działają:

• witamina C
• niektóre aminokwasy: lizyna, cysteina, histydyna obecne w mięsie

Produkty spożywcze bogate w żelazo:

1. Mięso i przetwory mięsne: wołowina, cielęcina, baranina, kaczka, pasztet, pasztetowa
2. Podroby: wątroba wieprzowa, wołowa, cielęca, drobiowa
3. Jaja: żółtko jaja kurzego
4. Produkty zbożowe z pełnego przemiału: chleb żytni razowy, pełnoziarnisty, płatki owsiane, kasze
5. Nasiona i ziarna: dynia, słonecznik, sezam, mak
6. Orzechy: pistacje, laskowe, włoskie, migdały
7. Warzywa: burak, botwina, bób
8. Owoce: awokado, maliny, porzeczki oraz suszone owoce- figi, morele, śliwki, daktyle
9. Suche nasiona roślin strączkowych: soczewica, fasola, soja

Jak wspomniałam wcześniej na przyswajalność żelaza wpływają inne związki obecne w produktach spożywczych, dlatego istotne jest aby stosować pewne zasady zapobiegające blokowaniu żelaza/zwiększające przyswajalność:

1. Do posiłku bogatego w żelazo spożywaj produkty bogate w witaminę C- paprykę, pomidory, natkę pietruszki, truskawki, porzeczki, cytrusy. Najlepiej w surowej formie

2. Nie popijaj posiłków bogatych w żelazo herbatą lub kawą. Zachowaj odstęp. Najlepiej napoje spożywaj pomiędzy posiłkami. Do kawy i herbaty można dodawać mleko/sok cytrynowy, co powinno zneutralizować niekorzystny wpływ tanin na wchłanianie żelaza

3. Zawartość kwasu fitynowego możemy zmniejszyć poprzez kiełkowanie, fermentację, moczenie i gotowanie. Wybieraj chleb na zakwasie- ilość kwasu fitynowego jest mniejsza niż w pieczywie bez zakwasu.

Źródła:

1. H. Ciborowska i A.Rudnicka- „Dietetyka żywienie zdrowego i chorego człowieka”
2. Dodatek Food Forum Extra „Interpretacja badań laboratoryjnych w gabinecie dietetyka- morfologia krwi obwodowej”
3. E. Kolarzyk „Antyodżywcze i antyzdrowotne aspekty żywienia człowieka”
4. B.Kaczorowska-Hać i wsp. ” Niedobór żelaza, a schorzenia przewodu pokarmowego – prezentacja trzech przypadków”

 

Reklama