Zarówno wyniki badań eksperymentalnych na zwierzętach jak i epidemiologicznych wykazują, że warunki w jakich rozwijał się płód wpływają na predyspozycje do rozwoju schorzeń w wieku późniejszym. Programowaniem płodowym (wewnątrzmacicznym) nazywamy długoterminowe zmiany adaptacyjne zachodzące w rozwijającym się płodzie na skutek działania czynników pozagenetycznych, do których należą czynniki środowiskowe takie jak:
-niewłaściwa dieta ciężarnej; zwłaszcza niedożywienie ciężarnej może skutkować niską masa urodzeniową dziecka
-działanie leków i ksenobiotyków
-przewlekłe wewnątrzmaciczne niedotlenienie płodu
-zaburzenia hormonalne
Podstawą do badań stała się hipoteza Barkera zakładająca, że zaburzenia żywieniowe w okresie płodowym mogą prowadzić do upośledzenia rozwoju płodu i trwałych zmian fizjologicznych, które predysponują do wystąpienia zaburzeń hormonalnych, metabolicznych i chorób układu krążenia w wieku późniejszym. Zespół badawczy pod przewodnictwem Barkera wykazał, że niedożywienie matki w trakcie ciąży może prowadzić do otyłości dziecka. Takie dziecko ponieważ w trakcie życia płodowego nie otrzymywało wystarczającej ilości składników odżywczych jest niejako zaprogramowane na gromadzenie dostępnych zapasów w tym odkładanie tkanki tłuszczowej. Zespół potwierdził także zależność między niską masą urodzeniową a występowaniem nadciśnienia tętniczego. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku zbyt wysokiej masy urodzeniowej dziecka. Poniżej lista schorzeń, które mogą być konsekwencją zmian w organizmie jakie zaszły na drodze programowania płodowego:
Choroby układu krążenia
Było o nich już wspomniane wcześniej- osoby z małą masą urodzeniową mają wyższe skurczowe ciśnienie tętnicze. Również nieprawidłowości mogą występować jeżeli chodzi o profil lipidowy, co może skutkować wystąpieniem choroby niedokrwiennej serca w wieku późniejszym.
Otyłość
Ryzyko rozwoju otyłości u dzieci w wieku późniejszym występuje zarówno w przypadku matek, które w trakcie ciąży miały zbyt niską masę ciała jak i u kobiet ze zbyt wysoką masą ciała.
Cukrzyca typu 2
Występowanie cukrzycy obserwuje się zwłaszcza u osób z niską masą urodzeniową, wysoką dynamiką przyrostu długości ciała w pierwszych latach życia czy wysokim matczynym BMI. Badania na zwierzętach wykazują następujące przyczyny rozwoju cukrzycy: niedostateczne wydzielanie insuliny, zmniejszona proliferacja komórek ß-trzustki przy jednoczesnym nasilonym tempie „śmierci” komórek.
Choroby alergiczne
Na tym polu również poszukuje się zależności. Badania epidemiologiczne na fińskiej populacji wykazały wzrost ryzyka zachorowania na astmę u dzieci z niską masa urodzeniową. Czynniki środowiskowe jak dieta matki zawierająca niedostateczną podaż antyoksydantów w tym wit. E oraz zbyt dużo kwasów Ω-6 (o działaniu prozapalnym) może prowadzić do rozwoju atopii u dziecka. Z kolei palenie papierosów w okresie pre-i postnatalnym zwiększa ryzyko rozwoju astmy u dziecka.
Osteoporoza, nowotwory hormonozależne i zaburzenia hormonalne
W badaniach wykazano, że różnorodne czynniki mające wpływ na rozwój wewnątrzmaciczny jak i wczesny okres pourodzeniowy wpływają na architekturę tkanki kostnej i późniejsze ryzyko rozwoju osteoporozy. Najwięcej badań dotyczy masy urodzeniowej dziecka i jej wpływu na rozwój kośćca.
W przypadku nowotworów hormonozależnych badano zależność między ekspozycją płodu na wysokie dawki hormonów, a występowaniem nowotworów takich jak rak piersi, pochwy czy jąder. W przypadku dziewczynek, których matki otrzymywały lek hormonalny dietylostilbestriol w trakcie ciąży doniesiono o zwiększonym występowaniu nowotworu pochwy. Z kolei wysoka masa urodzeniowa koreluje ze zwiększonym ryzykiem rozwoju raka piersi. Podobnie sprawa wygląda z rakiem jądra.
Ekspozycja w czasie ciąży na wysokie dawki glikokortykoidów może powodować „przeprogramowanie” osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, co skutkuje niższą masą urodzeniową, wyższym poziomem kortyzolu w surowicy oraz wzmożoną reakcją na hormony steroidowe w wieku późniejszym.
Na sam koniec muszę wtrącić element związany z badaniami genetycznymi- zwłaszcza epigenetycznymi, które mogą okazać się bardzo pomocne w wyjaśnieniu mechanizmów biorących udział w programowaniu płodowym. Epigenetyka zajmuje się niedziedzicznymi modyfikacjami materiału genetycznego (metylacja DNA, metylacja, fosforylacja i acetylacja białek stabilizujących DNA itp.). Wyniki badań na szczurach pokazują, że właśnie te modyfikacje odgrywają ważną rolę w „przeprogramowaniu” płodu. Obiektem badań był stan odżywienia i dieta matki na zmiany fenotypowe u potomstwa i rzeczywiście wykazano zależność badając modyfikacje na poziomie genów.
Po zapoznaniu się z wynikami badań przyszła matka może popaść w paranoję- za niska waga źle, za wysoka tak samo, jak ż(r)yć w takim razie aby było dobrze. To my mamy decydujący wpływ na rozwój naszego maleństwa, a że (prawie) każda matka chce dla maleństwa jak najlepiej będzie postępowała instynktownie aby zapewnić mu to co najlepsze. Zresztą jeśli umiesz się wsłuchać we własny organizm to będziesz wiedziała co należy zrobić;).
Nasze „małe” szczęście
Źródła:
- A. Dobrzańska i wsp.; „Prenatalne uwarunkowania schorzeń wieku dorosłego”
- M. Krawczyński i wsp.; „Żywienie dzieci w zdrowiu i chorobie”
- A. Seremak-Mrozikiewicz i wsp.; „Programowanie wewnątrzmaciczne jako przyczyna chorób przewlekłych wieku dorosłego”
- Strona internetowa: 1000dni.pl
nuterba- blog kulinarno-dietetyczny 